Tragovi praistorije

Pećina Risovača je otkrivena 1953. a sledeće godine je Narodni muzej iz Kragujevca organizovao sondažna ispitivanja. Od 1955. do 1958. godine i kasnije, u Risovačkoj pećini su bila vršena sistematska istraživanja pod rukovodstvom prof. dr Branka Gavele. Pećinu je ispunjavao moćan kulturni sloj čija je debljina varirala (3,4-4 m). U njoj je pronađen i raznovrstan arheološki materijal. U toku 1962. godine pronađeni su ostaci jedne od kultura kamenog doba, kulture koja pripada starijem paleolitu, tzv. Mustijerskoj kulturi nazvanoj prema pećini da Moustier, na levoj obali Vezera u Dordonji.

U Risovačkoj pećini su pokraj otvorenog ognjišta nađena oruđa i alatke od okresanih sileksa, obrađene kosti i fosilni ostaci praistorijskih životinja. Veliku pažnju privlače i alatke i oruđa sa posebnim stilskim i tipološkim odlikama koje u sebi sjedinjuju elemente kultura srednjeg i poznog paleolita.

Imajući u vidu prirodne lepote i izuzetne retkosti koje poseduje Risovačka pećina, njen geografski, arheološki i geološko-paleontološki značaj, ovo paleolitsko naselje čoveka lovca – pračoveka neandertalca iz kamenog doba, uvršćena je još 1954. godine u zaštićenu prirodnu baštinu prethodne Jugoslavije a odlukom Skupštine Srbije od 28.6.1983. godine kao arheološko nalazište od velikog značaja.

Pećina Risovača je kao arheološko nalazište jedinstvena u banjskim oblastima Srbije, pa je šteta što se već godinama ne ulaže u dalja istraživanja i povećanje atraktivnosti pećine kao turističkog cilja.